Voir les reportages vidéo Fotòs de l'article Estampar l'article Acuelh Barratz aquela fenèstra Voir les reportages vidéo Estampar l'article Acuelh

LO GRAND VIATGE DINS LO MONDE CIVILISAT DE DOAS ESQUELETAS NEANDERTALIANAS DESENTERRADAS DEL MOSTIER

Lo 13 d’abril 2008, lo Centre dels Monuments Nacionals, la Direccion dels Musèus de França, la Reünion dels Musèus Nacionals e lo Musèu Nacional de Preïstòria convidavan lo grand public a la Commemoracion del Centenari de la descobèrta de l’esqueleta neandertaliana Lo Mostier 1. Aquela esqueleta de jovent pausada per sos congenères dins una sepultura volontària aquò fai environ 45 000 ans èra estada desenterrada per un anticari suisse apelat Otto Hauser lo 7 de març 1908 mentre que menava d’escavaments dins lo vilatjon del Mostier en Perigòrd.
Commemorar, aquò’s se sovenir ensemble dels grands jalons de l'istòria de l’umanitat. Las descobèrtas successivas fachas dins los jasiments del Mostier ne’n fan partida e lor evocacion es plena d'ensenhaments per nosautres tots per çò que, coma anatz poder lo legir o l'ausir contar per lo professor Bernat Vandermeersch e lo que fuguèt son escolan, lo paleoantropològ Brunò Maureille, que comptan tots dos demest los melhors especialistas al monde de la biologia e de las culturas neandertalianas, los jasiments del Mostier an acialat aquò fai 45 000 ans de Neandertalians e bosculat al sègle passat belcòp de prejutjats, fasent cambiar en prigond las practicas e las mentalitats.



Çò que nos apòrta Lo Mostier en resumit :

  • L'identificacion del tipe « Mosterian » apelat atal per Gabrièl de Mortillet en 1869 gràcia als fojals talhats retrobats sus plaça, revelators de l'industria litica neandertaliana.

  • La primièra sepultura neandertaliana descobèrta en Euròpa de l'Oèst, lo Mostier 1, que los òsses faràn un viatge fòrt instructiu dins nòstre sègle XXen :

    • venta al Musèu de Berlin en 1909

    • disparicion presumida jos los bombardaments pendent la segonda guèrra mondiala

    • recobrança prealabla de la clòsca per l'Armada Roja

    • restitucion de la clòsca a l'Alemanha de l'Èst aprèp guèrra

    • novèla descobèrta de la rèsta de l’esqueleta en partida cramada dins las roïnas del musèu.


  • L'emergéncia d'un quadre legislatiu per l'arqueologia en França. Las malaventuras que auràn grandament alterat aquela preciosa esqueleta menaràn l'Estat francés a legiferar per aparar los vestigis e reglamentar los escavaments arqueologics (lei del 31 de decembre 1913 puèi lei Carcopino del 27 de setembre 1941).


  • Lo novèl nascut neandertalian lo mielhs conservat d'Euròpa de l'Oèst, lo Mostier 2. Descobèrt per Danís Peyrony en 1914, òm l'aviá cregut perdut lòrs d'un transfèrt al Museum Nacional d'Istòria Naturala a París. Fuguèt retrobat intact en 1996 dins las resèrvas del Musèu Nacional de Preïstòria a Las Aisiás. Son estudi morfologic podriá permetre de mielhs mesurar l'escart filogenetic entre los òmes de Neandertal e nosautres, la filogenèsa estent l'istòria de la formacion e de l’evolucion d'una espècia.


Definicion de la cultura « mosteriana », quadre legislatiu en responsa als avatars del Mostier 1 e fantastic esper de trobar l'un dels grands misteris de l'evolucion de l'umanitat gràcia al Mostier 2, talas son las laissas essencialas dels jasiments del Mostier uèi.

LO MOSTIER A ACIALAT DE NEANDERTALIANS E BOSCULAT BELCÒP DE PREJUTJATS

S'es passat en un sègle e mieg enòrmament de causas altorn de las descobèrtas fachas al Mostier. Anèm aicí tornar botar dins lor contèxte los fachs marcants que son tant d'estapas fondamentalas de la construccion de la sciéncia de la Preïstòria en França. Rapelam que sus 40 esqueletas neandertalianas retrobadas en Euròpa de l'Oèst, 11 lo son estadas en Perigòrd a saber :
7 a la Ferrassia (Savinhac de Miramont)
1 al Ròc de Marsal (Campanha)
1 al Regordon (Montinhac)
2 al Mostier (Lo Mostier).
Aquò’s dire la raretat d’aquel tipe de vestigis sur los quals se fonda la recèrca scientifica mondiala.

AUDOARD LARTET, ENRIC CHRISTY E GABRIÈL DE MORTILLET INVENTAN LO TIPE « MOSTERIAN »

Aprèp aver vist en 1862 chas un anticari parisenc una brèca que veniá de las Eisias e que contenián d’òsses de rèns e de fojals talhats associats, pròva que l'òme aviá viscut en quilhs luòcs lòrs de çò qu'òm apelava laidonc « l'edat del rèn », Audoard Lartet, avocat e paleontològ tolosan, e Enric Christy, son mecène, que bailejava a Londres una importanta manufactura de capèls, decidon de remontar la filièra. Arriban lo 24 d’agost 1863 a Las Aisiás gràcia a la linha de camin de fèrre Perigüers-Agen qu’esperlongava la de París a Perigüers e inaugurada tres setmanas mai lèu.

Alan Roussot, dins una tièra d'articles publicats en 2002 dins lo Buletin Municipal de Paisac-lo-Mostier, relata l'arribada d’aquels dos precursors :

« Explorèron en primièr la cròsa de Las Aisiás, o cròsa Richard, sus la riba drecha de la Beuna, puèi los abrics de Laugeria Bassa, Laugeria Nauta e la Magdalena. Arribèron al Mostier en novembre 1863 e faguèron practicar d’escavaments dins çò qu’apelèron « la cròsa » qu’es de fach l'abric superior. Sus la terrassa superiora e jos l'abric, Lartet e Christy culhiron d’esplechs en fojal talhat plan diferents de los dels jasiments de Las Aisiás. Dins lor primièra publicacion datada de 1864, descrivon amb precision los bifàcias e los rascladors caracteristics del Mostier. Los bifàcias lor rapelavan un pauc los qu’eran estats trobats dempuèi 1837 per lo grand precursor de la preïstòria, Jacme Boucher de Perthes, dins la val de la Somme.
En 1869, Gabrièl de Mortillet, conservator adjunt del musèu de las Antiquitats nacionalas, prepausèt una classificacion cronologica de las industrias preïstoricas laidonc conegudas. Per el, la localitat classica del Mostier representava la « primièra epòca de las cavèrnas » avant la de Solutré, d'Aurinhac e de la Magdalena. Lo vilatge del Mostier dintrava laidonc dins l'istòria de la preïstòria. Tres ans pus tard, batejèt « Mostierian» (que vendrà « Mosterian» per facilitat de prononciacion) l'epòca representada a l'epòca glacièra, que succediá a l'Acheulean (fr. Acheuléen) e precediá lo Solutrean e lo Magdalenian. »

OTTO HAUSER DESENTÈRRA QUATRE CÒPS L’ESQUELETA NEANDERTALIANA DEL MOSTIER PER FAR MONTAR LOS ENQUANTS

Anticari suisse nascut en 1874 dins lo canton de Zurich, Otto Hauser bòta en copa entre 1907 e 1914 mai d'una trentena de jasiments preïstorics de la val de la Vesèra. Lòga los sitis e fai trabalhar d’obrièrs perigordins. Vend los vestigis de faiçon legala, paguna lei de quel temps lo defend e aquò’s d’un autre biais per la màger part dels cercaires la sola faiçon de finançar lors trabalhs de prospeccion. Per fin de compréner las enemistats que suscita dins lo monde dels preïstorians del Perigòrd a quel moment, conven de tornar legir l'article de Brigita e Gèli Delluc que descrivan l'òme e son trabalh dins lo Buletin de la Societat Arqueologica del Perigòrd - Tòme CXIV- Annada 1987 :

« Aquela entrepresa quasi industriala d’escavaments intensius e sens geina, vistament publicats, se doblava d'una sòrta d’establiment de comèrci d'objèctes arqueologics e d'una agéncia de viatges dins lo ranvèrs de Las Aisiás, visant subretot una practica germanica. L'amaressa dels preïstorians francés serà a son maximum a partir de 1908. Aquela annada, Otto Hauser descobrís una esqueleta de jovent de tipe Neandertal, l'òme del Mostier, e lo desentèrra davant un areopag de sabents alemands (dont l'antropològ H. Klaatsch). Aquela tròba portarà lèu lo nom de Homo mousteriensis Hauserii-Klaasch. L'annada d’aprèp, bòta al jorn un dels pus vièlhs Cròs-Manhon, l'Homo aurignacensis Hauserii, a Comba-Capèla, prèp de Montferrand-de-Perigòrd, dins la val de la Cosa. Aquelas doas esqueletas seràn vendudas, a pauc de temps d’aquí, al prètz fòrt, al Museum Für Völkerkunde de Berlin.
« Aquela exportacion mercantila de las cendres de nòstres mòrts », d’aprèp la formula de Maurici Barrès, va provocar de reaccions multiplas, dont las mesas en garda emanant de nombrós preïstorians, una campanha de premsa e una intervencion del Grand Orient de França alprèp del sos-secretari d'Estat als Bèls Arts. La resulta d’aquela accion es tripla : la lei del 31 de decembre 1913 regirà d’ara enlà los escavaments e la destinacion de lors produchs ; lo vièlh castèl de Las Aisiás,’chaptat per l'Estat, es apelat a venir un musèu de Preïstòria, enfin, lo primièr jorn de la Granda Guèrra, Otto Hauser es forçat de quitar Las Aisiás, los estatjants li estent venguts ostiles ».

Fal tanben rapelar aicí las condicions del desenterrament del Mostier 1. Otto Hauser voliá a tot pèrdre lo far passar per la pus anciana esqueleta de l'umanitat e aguèt recors per aquò a de destorns a repeticion. La vertadièra data de sa descobèrta es lo 7 de març 1908, mas per far montar los enquants, convocarà diferents comitats de scientifics, alemands e americans, e botarà en scèna quatre còps de reng la mesa al jorn de l’esqueleta los 10 d’abril, 6 de junh, 3 de julhet e fin finala 12 d’agost 1908. Totas aquelas manipulacions fuguèron plan segur prejudiciablas al fossil mas profitablas a son inventor que finirà per lo vendre fòrt car al musèu de Berlin. Faguèt un « lòt » amb l’esqueleta aurinhaciana de Comba Capèla qu'aviá descobèrt entre temps e los vendèt tots dos per la soma colossala de 16 000 Marcs aur, çò que representa d'aprèp los calculs de Brunò Maureille e Alan Turq l'equivalent de 210 annadas de la paga d'un regent en França d’aquel temps.
La seguida serà epica pel Mostier 1. Sa clòsca serà recuperada per l'Armada Roja pendent la segonda guèrra mondiala, lo Musèu de Berlin ont es demorat l’esqueleta postcraniana serà bombardat. Aprèp guèrra, los Sovietics rendràn la clòsca a l'Alemanha de l'Èst e los escavaments de las roïnas del musèu permetràn de retrobar de bocins de la rèsta de l’esqueleta, en partida cramada. Fau precisar qu'en mai de sos prejudicis de guèrra, la clòsca aurà conegut a la debuta del sègle quatre « reconstruccion » fòrt contestadas : doas per Klaatsh (1908 e 1910), una par Krauze (1912) e una per Weinert (1925).

Veiquí la letra de l'abat Breuil a Loís Didon, lo 2 de febrièr 1916 per çò qu’es de la reconstitucion de Herman Klaatsch e qu’es sens ambigüitat a quel subjèct :

                                                                      Le Bouscat, 2 de fevrièr 1916

Car Sénher,


Es verai que la reconstitucion de la clòsca del Mostier, facha per Klaatsch, es estada reconeguda per tot lo monde coma ridicula, tendenciosa e anatomicament insostenibla ; òm a tornat far dempuèi 2 o 3 ensags novèls al musèu de Berlin : naturalament aprèp tant de « sanadís », la paubra clòsca a plan sufèrt e òm sauriá tròp se fiar al resultat darnièr dins de parelhas condicions ; aquò’s perqué M. Boule, dins son volum sus Ph. de la Chapelle aux Saints, declara dever ne'n téner pagun compte. Aquò’s tot çò que sabi.

Veiquí aurá coma es estat mal tornar bastir, d'un biais que estona fòrt al primièr còp d'uèlh lo mens avertit.

La clòsca vai ben ; la maissa inferiora es intacta. Avètz laidonc lo dessenh seguent pro bon [crocadís].

Demòra de plaçar la fàcia, en granda partida esbolhada, dont l'arcada dentària es en bon estat relatiu. Òm deuriá naturalament la plaçar sul max. inferior ; dents contra dents, si que non, l'articulacion de la maissa inf. amb lo condil se fai pus. Mas, per augmentar lo pronhatisme facial de la clòsca, jusca a quasi ne’n far un morre de chimpanzé, Klaatsch a pas tengut compte d’aquela donada, ni mai de l'acòrd entre las divèrsas partidas de l'arcada zygomatica e òm a tornat bastir atal, [crocadís] projectant ben tròp en avant la fàcia, çò que rend impossible tota articulacion de las maissas.

Devi ajostar que Klaatsch es plan mespresat de tots los sabents seriós, quitament de l’autre bòrd del Rin.

Plan coralament.

                                                                                     E. Breuil.

Coma l’expliquèt lo professor Bernat Vandermeersch lòrs de la ceremonia del Centenari lo 13 d’abril 2008 al Mostier, aquò’s un vertadièr esplech que la comunautat scientifica aje pogut rassemblar los vestigis espansilhats e gastats d’aquela descobèrta maja per los far tornar dins lo circuit de la recèrca e beneficiar de las darnièras tecnologias de reconstitucion virtuala non destructiva. Aquò’s atal que tot recentament lo Mostier 1 a enfin agut drech a una monografia de granda qualitat dins l'obratge que fait uèi referéncia : « The Neandertal Adolescent Le Moustier 1. New Aspects, New Results » editat per Erbèrt Ullrich, Berlin 2005.

DANÍS PEYRONY DEFINÍS UNA COPA ESTRATIGRAFICA TOTJORN D'ACTUALITAT E DESCOBRÍS UN NOVÈL NASCUT NEANDERTALIAN AL MOSTIER

Nascut a Cussac en 1869, Danís Peyrony, regent a Las Aisiás e preïstorian, coneissiá plan lo Mostier avant tots aquels eveniments. En 1905, sus la terrassa superiora e son abric, aviá reconegut amb Maurici Bourgon, militar de carrièra e preïstorian el tanben, una superposicion de venas arqueologicas d'epòcas diferentas. A la basa, de venas « mosterianas » datant del temps dels òmes de Neandertal remontant a 50 000 ans environ, e al dessús, de vestigis mai recents datant de la debuta del Chatelperronian e de l'Aurinhacian, l'epòca dels òmes de Cròs- Manhon, aquò fai environ 30 000 ans.
Danís Peyrony serà fòrt solatjat de la partança d'Otto Hauser del Mostier e tre 1910, cargat de mission pel ministèri de l'Instruccion Publica per la conservacion e l’escavament dels sitis preïstorics, farà tornar ‘chaptar una partida del jasiment del Mostier per l'Estat. Aquò’s a el que l'òm deurà, a partir de 1913, la creacion d'un musèu de preïstòria dins las roïnas amenajadas de l'ancian castèl de Las Aisiás.
En 1914, tornèt préner los escavaments dins l'abric superior del Mostier, et descobriguèt l’esqueleta d'un novèl nascut neandertalian. Mandèt quauques òsses demest los mai reconeissables (femur e umerús drechs) a Marcelín Boule, director del Museum Nacional d'Istòria Naturala a París, juste avant guèrra. A l'epòca, fau precisar que la comunautat scientifica portava pas que plan pauc d'interès als especimens immaturs. La primièra guèrra mondiala esclata e òm oblidèt lo novèl nascut del Mostier. Traversèt atal tot lo sègle a l'abric, un umerús e un femur a París e tota la rèsta, sens qu'òm zo sapche, dins una caissa entrepausada dins las resèrvas del musèu de preistòria a Las Aisiás.

LA REDESCOBÈRTA DEL NOVÈL NASCUT NEANDERTALIAN DEL MOSTIER, FORMIDABLAMENT BEN CONSERVAT

Aquò’s Brunò Maureille, paleoantropològ, que tòrna descobrir la petita esqueleta a l'ocasion de la preparacion de la novèla museografia del Musèu Nacional de Preïstòria en 1996. Qualques òssaments son isolats, d'autres prés dins de blòcs de sediments pauc voluminós. Sénher Joan-Jacme Cleyet-Merle, conservator en cap del Patrimòni e director del Musèu Nacional de Preïstòria, fisa l'estudi d’aquels vestigis a l'òme que los a tornat descobrir. Cent cinquanta jornadas d’escavaments plan menimosas li seràn necessàrias per desgatjar totas las òssas. Sa restauracion permés de reconstituir l’esqueleta la pus completa al jorn de uèi d'un novèl nascut neandertalian. Coma lo nenet es mòrt a pus prèp a l'edat de quatre mes, sas caracteristicas morfologicas an plan pauc subit d'influéncias culturalas o environamentalas. Traduison mai que mai l'expression de sos gèns. L'estudi d’aquels ossaments permetrà de ne’n saber mai sus las relacions filogenicas entre los òmes de Neandertal e nosautres. Aquò’s donc tota la reflexion sus l’estatut, l'evolucion e la diversitat dels Neandertalians al dintre del linhatge uman que serà enriquesit gràcia a quel estudi.
Per lo realisar, aquelas tres darnièras annadas, Brunò Maureille a prés, amb una atencion infinida, 3000 fotòs dels minusculs ossaments jos cada angle e escrit 670 paginas de nòtas manuscritas. L'objectiu : editar una monografia complèta e la botar a la disposicion de la comunautat scientifica per fin que tots los estudis ulteriors podessen èsser menats sens pus jamai aver a manipular aquels vestigis rares e fragils.

Brunò Maureille, tot al long de l'entrevista que nos a acordada, vai vos contar son parcors de cercaire, l'incresabla riquesa dels jasiments del Mostier, las peripecias dels fossils umans qu’i fuguèron retrobats, la natura de sas recèrcas e las avançadas scientificas majas que permeton d'esperar.

Lo Professor Bernat Vandermeersch nos a el tanben acordat una entrevista captivaira e plèna d'esper per çò qu’es de la capacitat dels scientifics a transmetre lo saber e a avançar per restituir, al fial del temps, son istòria a l'umanitat.
Que ne’n sián aicí tots dos calorosament remerciats.

Aquò’s amb lo concors inestimable de la comunautat scientifica que nos esforçam, article aprèp article, de botar en practica las recomandacions enonciadas dins lo discors preclar e umaniste de Sénher Bernat Cazeau, Senator de la Dordonha e President del Conselh General de la Dordonha, prononciat lòrs de l'inauguracion del Musèu Nacional de Preïstòria lo 19 de julhet 2004 :

« Nòstre principal dever resida d’en per avant dins la mediatisacion, la difusion e la compreneson d’aquelas òbras istoricas. Per i arribar, dobti pas que los servicis de l'Estat e los del Pòl Internacional de la Preïstòria qu’ai l'onor de presidar e dins los quals las collectivitats se son fòrtament investidas, sauràn trabalhar de concèrt a una apropriacion collectiva de la preïstòria. Quela d’aquí saupriá pas demorar un apanatge intellectual circonscrit a qualques cèrcles mas dèu tot al contrari èsser ofèrta al pus grand nombre, e explicitada per èsser compresa ».

Sénher Bernat Cazeau,
Senator de la Dordonha e President del Conselh General de la Dordonha.


Classat Monument istoric en 1932, lo siti del Mostier es dempuèi estat inscrit sus la lista del Patrimòni Mondial de l'Umanitat, lista que consacra la valor universala d'un ben cultural o natural per fin que siá protegit al benefici de l'umanitat.

Sofia Cattoire

Remerciam lo Centre dels Monuments Nacionals, la Direccion dels Musèus de França, la Reünion dels Musèus Nacionals e lo Musèu Nacional de Preïstòria per l'organisacion de la Commemoracion del Centenari de la descobèrta de l’esqueleta neandertaliana Lo Mostier 1.
Remerciam Sénher Alan Roussot que nos permés de publicar aicí qualques preciós documents de sa colleccion en rapòrt amb los jasiments del Mostier. Remerciam Sénher Joan-Max Touron, conservator de La Ròca-Sent-Cristòl, per nos aver permés de filmar la val de la Vesèra e lo vilatge del Mostier dempuèi la terrassa de la fortalesa trogloditica la Ròca-Sent-Cristòl a Paisac-lo-Mostier.

Referéncia bibliografica :

« Les Néandertaliens, Biologie et Cultures »
Jos la direccion de Bernat Vandermeersch e Brunò Maureille
Edicions del Comitat dels trabalhs istorics e scientifics, París, 2007

Copyright (c) Ferrassie-TV 2008 - lo 4 de julhet 2008 - Revirada en occitan : Joan-Claudi Dugros Fotòs | Somari