LO PARADÍS, AQUÒ’S AICÍ, A MAUSENS E MIRAMONT
EXACTAMENT A LA CROSADA DEL 45e PARALLÈL E
DEL MERIDIAN 0
Ai daissat lo Perigòrd 25 ans de temps per far la jornalista dins las grandas ciutats,
de còps quitament dins de lengas estrangièras : anglés, norvegian, rus o mongòl…
e quand ai tornat pausar mas brancas en fàcia de lors raíces, dins aquela tèrra
gorjada de rabassas e semenada de cròsas, lo Perigòrd Negre de mon enfància, ai
çaquelà un pauc trantalhat per visar juste e tornar trobar la doçor de viure paísana
que fuguèt ma terranha, mon engrais natural.
Mos grands parents de còr, la Loísa e l’Albin, mos vesins providencials, èran pus
d’aquel monde. Zo saviái dempuèi longtemps mas aquò’s a aquel moment que m’an lo
mai mancat. Laidonc ai furetat. Aviái sentit un indici a Albuga, sul mercat. Lo
radiós sorire de l’Ivona au mitan de sos boquets luminós. De flors dels camps, perfumadas,
de las armonias de colors rafinadas, ren a veire amb los boquets surgelats. Laidonc,
i aviá enquera un esper. Ai tornat montar la filièra e sei arribada, aprèp èsser
passada jos un gròs viaduc del camin de fèrre en brica roja, dins lo niu onte frotjavan
aquelas flors e onte vivián aquel monde : la familha Castang de Mausens e Miramont.
Lo pair, la mair, lo dròlle, sa femna e lors dos drollets, sens doblidar lo can
Volcan, los gats, e en quasi permanéncia, de visitors. Disi ben visitors e non pas
« practicas » per çò que dins aquel jardin onte flors e ortalissas se partatjan
las sarras e lo plen aire, òm ven tant per far son mercat coma per lo plaser de
la permenada e del brin de charradeta, totjorn possibla e plasenta, qualque siá
lo moment que l’òm interrompe. Aquò’s d’autant mai impressionant quand òm passa
una jornada complèta dins la bòria. Laidonc òm se rend compte qu’entre dos sorires,
conselhs de jardinatge o informacion de prumièra borra sus las darrièras trobalhas
preistoricas dins lo ranvèrs, l’Ivona, lo Juli, e lor dròlle l’Eric trabalhan sens
quitar, en passar d’oras en plena calor per culhir tomatas, cogombres, mongetas
verdas, auberginas, corgetas o melons, en dormir de totas pichonas nuèchs en plena
sason, mas se relevant frescs coma de goions per vos aculhir amb doçor e bona imor.
DEL CINC MILA PÒRRES A L’ORA
L’Eric, lo dròlle, nascut lo 28 de setembre de 1961, en plena possession de sa radiosa
quarantena, transplanta alègrament sos 5000 pòrres a l’ora. Lo vertadièr recòrd
qu’avèm omologat fuguèt de 175 pòrres sus una meteissa linha en doas minutas, mas
dins la mesura que fau considerar una leugièra perda de temps al moment del cambiament
de tièra, preferissèm nos basar sus una mejana de 166,66 e arribar a la chifra ronda
de 5000 pòrres a l’ora, en saber que ne’n a jamai tant a plantar d’un sol còp.
Cada annada l’Eric Castang transplanta 10000 pòrres e planta 90000 pès d’ensaladas.
Aquò juste per vos balhar una idèia del fum de trabalh que se fai jos los 2500 m²
de sarras e sus 3 ectaras de tèrras cultivadas en plen aire.
AICÍ BAS, LO MIRACLE A DE LAS ALAS E BELCÒP DE PESOLHS A DEVORAR
E aquò’s laidonc que sus ieu la revelacion tombèt. Cresi qu’aviá pres la fòrma d’un
vòl d’abelhards, discret en se mas incessant. Me chatinglavan imperceptiblament
la retina e los ausidors del temps que filmavi l’Eric que culhissiá sos 450 quilòs
de tomatas del jorn, un jorn recòrd de julhet de 2005. I aviá alentorn de nosautres
un fum d’insèctes, dels insèctes benvolents. Lors pichonas alas batián, lors pichonas
patas galopavan, tot lo monde s’afanava baujament. Los abelhards vibravan los pès
de tomatas per que lo pollèn mascle rencontre lo pistil femèla del temps que las
larvas d’afidolètas fissavan los pesolhs e los chucavan goludament.
Lo mai naturalament del monde, sens tambor ni trompeta, e mai que mai sens pus cap
intrant quimic - insecticidas, pesticidas e autre poison reputat aparar las culturas
– l’Eric Castang s’èra lançat dins l’aventura ò quantben portaira d’avenidor de
la « lucha biologica integrada ».
Autrament dit, aviá fait la causida de pus « sulfatar » a braç virat mas de se vodar,
al moment convengut, a de largatges d’insèctes que, ben causits, sabon èsser d’arderós
defensors dels legums.
AICÍ ÒM PÒT MINJAR DE TOMATAS TRANQUILLES
Vaquí, aviái comprés, la fòrça, la magia, lo plaser d’èsser aicí èran ligats, e
l’aviái sentit d’un biais intuitiu, arcaïc quitament gràcia a la femna preistorica
que duerm en ieu, a la qualitat de l’aire, de l’aiga, de la tèrra e de las tomatas
que en resultavan.
Aicí, coma zo disiá lo Juli cranament, òm podiá « minjar las tomatas tranquilles ».
Aquí, totas ufanosas sus lor pè, plenas de sabors e de jòia d’aver tant armoniosament
frotjat.
Amb l’Eric avèm aprigondit lo subjècte. M’expliquèt que ‘chaptava sas caissetas
d’insèctes a de laboratòris especialisats, aprèp aver fait lo bon diagnostic dels
insèctes degalhaires a eliminar. Totas aquelas causas bravas e simplas que m’ofrissiá
aquí, jos mon objectiu, m’an tornat balhar lo gost del jornalisme e aquò’s amb-d’el
a la Una e lo raconte d’aquela « Revolucion culturala a Mausens e Miramont » que
lançavem nòstre magazin d’informacion
www.albuga.info l’estiu d’aprèp, lo 21 de junh de 2006, precisament. Las
brancas, las raïces, las afidolètas e los abelhards, tot èra en plaça, tornar.
LAS NÈU DE L’ATLAS
Lo Juli es un òme fòrt discret. Quand fai tròp caud, se bòta sus son trantòl, a
l’ombra del vièlh telh, e se bòta a embotelar los inhons novèls o las bledas, a
la frescura. M’a fisat son amor per sa tèrra, la paciéncia e lo temps que cal per
la rendre noiricièra. Plantats en febrier, puèi transplantats en junh, los pòrres
seràn culhits de setembre a març que venon. « Aquò pren son temps, è ? Aquò’s coma
per la fava, las que amassèri a la fin de junh, èran estadas semenedas al mes de
decembre. »
Aquí, sus son trantòl a l’ombra, lo Juli me contèt de bocins de sa vita e aquò èra
bien.
SE FAI APELAR « JULI »
Degun l’a jamai apelat Estève, son nom de baptisme, manca l’administracion.
« Mon oncle que aviá perdut son dròlle a la guèrra de 14, a volgut que m’apelèsson
Juli, coma el, en sovenir. Sei nascut dins aquel ostal en 1934. Tanlèu aprèp l’escòla,
dempuèi l’atge de 13 ans, sei aquí, a virar e tornar virar la tèrra. Aquò fai un
brave moment. Cresi que la sola interrupcion, aquò fuguèt lo servici militari :
tretze mes en Alemanha puèi lo depart per Argeria, puèi un autre regiment al Marròc
onte ai vist las nèus de l’Atlas. En tot, vint-e-uèit mes dins l’armada, per ren
plan segur. »
Fòrça annadas pus tard, Juli menarà sa femna l’Ivona veire aquelas famosas nèus
de l’Atlas, en viatge organisat. Per se sovenir de las bravas causas e oblidar los
èrraments de las armadas e de sos bailejaires.
LO FRESC, AQUÒ LOS ATIRA
L’ostal es estat bastit dins aquel valon arrosat per lo Brungidou, en 1933. Juli
i nasquèt lo 11 d’aut de 1934. La granja es arribada en 1936. Juli trabalha sa tèrra
dempuèi mai de seissanta ans. « Òm a jamai acabat, aquò arrèsta jamai, i a pas pro
de jorns! »
Se planh pas, sorís e contunha d’embotelar suausament. Aima son mestièr que li permés
d’observar lo cicle de la natura e lo desfilat de las practicas.
« I a de monde, òm a l’ocasion de parlar, aquò’s plasent. De mai en mai lo monde
tòrnan a la campanha, en çò del productor. Lo fresc, aquò los atira. »
L’IVONA AU PAÍS DE LAS FLORS
L’Ivona, entre temps, a balhat a las polas, als conilhs e als pòrcs las cledetas
de legums leugièrament passits : sonque de biò !
L’Ivona a lo còr leugièr per çò que dempuèi qualquas annadas cultiva enfin son jardin
secret, emplenat de flors en plen aire e jos la sarra, e aquel grand reconfòrt li
permés d’acceptar çò que l’a sovent laguiat quand èra joina :
« Tornarai joina per ren al monde. Sei nascuda onzièma de tretze dròlles, lo 14
de decembre de 1940, al castèl de Malbec à Fleurac onte mos parents èran emplegats
coma servicials. A quela epòca los paísans èran mespresats, e aquò èra per ieu una
vergonha d’aver de mans de paísana. Mon bonaür fuguèt de rencontrar Juli mon òme.
Quand èrem nòvis, li arribèt lo dimenge de traversar tota la campanha de Mausens
a Rofinhac en bòtas dins la nèu per me retrobar. Ma glòria aquò’s mos quatre dròlles
l’Eric, lo Danís, la Gisèla e lo Laurenç que an tots fait d’estudis. I teniái enòrmament.
Mon revenge aquò’s l’Eric que a sagut trobar, amb la proteccion biologica a basa
d’insèctes, la solucion naturala qu’aviái totjorn cercada. Gràcia a quel metòdi,
nòstre trabalh de paísans ortalièrs a tornat trobar tota sa dignitat, mièlhs, aquò’s
vengut un mestièr d’avenidor. »
PARPALHÒL LO JORN, LUCIÒLA LA NUÈCH
« Autres còps caliá trabalhar dur tota l’annada : los legums mas tanben la polalha,
los conilhs, las aucas, los rits, l’embucatge. Òm aviá pas lo temps de s’amusar
a far de l’ornamentacion. Ai pres ma preretirada e adara, me lanci dins çò qu’aimi
vertadièrament : las flors ! Tota l’annada, cambi de plaça mos pòts dans la sarra
que es caufada… ‘n i a pertot ! Las flors, aquò’s un etèrne renovèlament. A cada
sason, sa flor. Òm se’n lassa jamai. Tròbi qu’aquò’s talament passionant. Aquò’s
la Carlòta Castang, ma cosina, que m’a tot aprés sus las flors ancianas que coneissiá
fòrt bien. Deve aver al jorn de uèi al mens 1000 varietats diferentas dins lo jardin.
Adòri mai que tot confeccionar mos boquets. Culhissi de braçadas de flors lo matin
a la frescor e ne’n empleni l’anciana sala de tuariá de la polalha. Lo ser m’installi
e compausi amb ma paleta de colors. I passi mas nuèchs, compti pas mon trabalh. »
Ental quand l’Ivona Castang se presenta amb sos delicats boquets sul mercat los
dimars e dissabte matin a Albuga, ven de passar una nuèch blanca mas plena de colors
e de sentors que l’enfadan e li fan obludar la manca de som
Parpalhòl lo jorn e luciòla la nuèch, l’Ivona viu al ritme de la luna e del solelh,
al bòrd del Brungidou a Mausens e Miramont, exactament a la crosada del 45e parallèl
e del meridian 0.
LA PUS BRAVE CAUSA QU’AVÈTZ VIST
Un jorn que preniam lo fresc al bòrd del Brungidou, ventilats per de las domaisèlas
blúias, ai demandat a l’Eric, a l’Ivona e al Juli çò qu’avián vist de mai brave
dins lor vita.
L’Ivona m’a dit : « Un còp, dins lo bòsc, ai vist nàisser un campanhòl, coma quò
plop ! En una fraccion de seconde, un cèp èra nascut. »
L’Eric m’a dit : « Ieu, ai vist popar de nenets eiriçon, agromelits contra lo ventre
de lor mair, ben mofle. »
E lo Juli m’a dit : « Aquò’s brave tanben un pelon de castanha que tomba e que s’alanda,
en autona. »
Tots aquels braves imatges se laissan pas aisidament filmar. Laidonc vos laissi
las imaginar, suausament, lo ser al colcar. Et puèi se ne’n voletz d’autres vos
sufís d’anar a Mausens e Miramont, jos lo viaduc de camin de fèrre, e de platussar
un moment amb l’Ivona, l’Eric o lo Juli Castang. Son inagotables. E se aquel tèxte
sembla a una letra d’amor, aquò’s tan mièlhs. Perqué filmar nonmàs los trebolaments
e las misèrias del monde quand i a un Brungidou que raja juste a costa ?
Sofia Cattoire
|
