LO DARRIÈR PAÍSAN PREÏSTORIAN
Un òme… Un film
per Joan Bonnefon
Lo darrièr paísan preïstorian, aquò’s el : Gilbèrt Pémendrant. Aquel dimenge
3 d’abril s’es cargat los vestits… del dimenge, justament. Un pauc espaurit, un
pauc maladrech. Prèp d’el, Sofia Cattoire velha a tot. Lo coa aimablament… Per çò
que aquò’s a causa d’ela tot aquel rambalh. Lo Gilbèrt n’en reven pas. Tot aquel
monde es aquí per el. O puslèu per lo film que fuguèt fach sus el, per Sofia. El,
es espaurit e ela, rassegurada. Pacientament a filmat lo Gilbèrt dins sa bòria a
La Fusta dins la val de las Beunas en Perigòrd Negre e tanben – e mai que mai –
dins sa cròsa de Bernifal. Per çò que lo Gilbèrt es paísan e tanben preïstorian.
Preïstorian amator al sens lo mai amorós del mot… E uèi aquò’s lor rencontre qu’es
projectat sus la tela del Pòl Internacional de la Preïstòria… Laidonc, aquò’s plan
normal que lo Gilbèrt siá espaurit e que la Sofia siá rassegurada : la sala
es comola. An refusat de monde al punt qu’una projeccion suplementària es prevista
lo 24 d’abril. Es una acampada mirgalhada que se sarra dins aquela nau de beton,
de veire e d’acièr, edifici majoralament contemporanèu perfièchament integrat al
site mai d’un còp millenar de Las Àisias. I a de Perigordins de tota mena : paísans,
scientifics, vièlhs, joines, dròlles, artistas, maires de familhas, parents e lors
nenets, papès que se sont fach polits, coma lo Gilbèrt, dròllas a la mòda : lo Perigòrd
dins sa diversitat. Lo silenci se fai…
La camerà de Sofia Cattoire es subjèctiva. Marcha dins la cort de la bòria, prèp
de las polas, dels gosses… Es sul tractor que lo Gilbèrt vai recaptar contre un
abric jos ròca ont probable, dempuèi la preïstòria, de generacions de paísans avant
el an recaptat lors esplechs. Lo temps a res cambiat a l’instinct d’aquels òmes.
E puèi lo Gilbèrt monta a sa cròsa, coma aniriá far un torn a la cava per i desnisar
una bona roquilha. Mas atencion : lo millesim es somptuós ! Vaquí que sus la
tela, los mamots, bisons, cabras salvatjas e autras bèstias vengudas del fons dels
temps venon al rencontre de Gilbèrt Pémendrant, lo pastre de Bernifal. Visita guidada
per una votz familiara… A lo mesma accent que los de la sala… Es un d’els. Sèm tots
passats sus la rota en contrabàs. Quant de nosautres son entrats dins aquela cròsa
? Laidonc uèi, avèm lo sentiment d’èsser de convidats privilegiats. Privilegiats
per çò que Sofia Cattoire reüssís de nos menar dins l’intimitat de son subjècte.
Nos entraïna sens indiscrecion al pus prèp de la vita del Gilbèrt. Òm sentís, dins
lo dialògue qu’establís amb el, l’afeccion que li pòrta. Laidonc lo Gilbèrt es en
confiança e conta… Conta son amor per la cròsa, sa passion per la preïstòria… Ditz
sa fiertat d’èsser lo gardian d’aquel temple. Òm lo sentís urós d’aculhir Norbèrt
Aujoulat, preïstorian reconegut, que tots los ans mena sos estudiants de Bordèu
al davant del Gilbèrt e de sa cròsa. Ditz tanben sos dobtes sus aquela societat
que reglamenta tot a l’excès e que se fot de saber si al fons del Perigòrd un paísan
preïstorian de seissanta setze ans deu enquera trabalhar per arribar a viure modestament
sus sa proprietat. Lo film es sensible… Òm se sentís al pus prèp del silenci de
Bernifal. Òm sentís gaireben l’odor de la sopa que lo Gilbèrt a adobat per recebre
la Sofia. Òm a enveja de solfinar l’odor dels fens e de las vacas de la bòria. Una
mazurcà tradicionala acompanha tot aquò. Sèm ben al còr del Perigòrd.
Puèi la lutz se tòrna alucar… Lo Gilbèrt e la Sofia son longament – plan longament
– clapetats. Òm sap d’ara endavant que dins aquel monde de bruch e de furor, qualque
part dins la val de las Beunas, i a un endrech autentic e preservat, velhat per
un òme simple e drech. Gilbèrt Pémendrant es ben lo darrièr paísan preïstorian.
Que Sofia Cattoire siá mercejada de nos l’aver fach rencontrar.
Joan Bonnefon
A prepaus d’aquel film documentari, legir tanben la cronica de Jacme Saraben,
pintre e fotograf titulada :
Òm vei ben non mas amb lo còr
|
