ART MODÈRNE E PREÏSTÒRIA - SONDATGE DE LAS IMPRESSIONS

ART MODÈRN E PREÏSTÒRIA
SONDATGE DE LAS IMPRESSIONS - CARROTATGE DE LAS EMOCIONS

per Sofia Cattoire

Exposicion presentada en 2018 a la Gara d'Austerlitz a París per lo Museum nacional d'Istòria Naturala. « A la descobèrta de la paleontologia, del mai petit dels microfossils al mai grand dels dinosaures ». Fòto copyright : Sofia Cattoire

L'irrupcion de la Preïstòria al bèl mitan del sègle XIX^en fuguèt una estrementida collectiva considerabla. Non, lo monde s'èra pas fait en set jorns, èra vertadièrament tròp cort. A comptar d'aquí, la Preïstòria comencet a agir sus l'òme modèrn, tan prigondament coma confusament. L'art modèrn arribarà qualques còps, a exprimar aquela estrementida, que l'artiste exterioriza çò que l'abita en plaça de lo reprimar. Aquò's la dralha de recèrca ont s'es precipitat Remesi Labrusse, istorian de l'art modèrn. Nos a prepausaut aqueste automne de partatjar lo fruch de sas descobèrtas, gràcia a una conferéncia balhada al Pòl d'interpretacion de la Preïstòria de Las Àisias, en resson a l'exposicion collectiva « Preïstòria, un enigma modèrn » presentada aqueste estiu al centre Pompidou a París. Segon el, a grandas linhas, l'art modèrn, tresvirat per l'art preïstoric, revira una permeabilitat a aquel grand passat, al revèrs de l'Istòria, que desquilha tota vision lineària del progrès per impausar la nocion de bocla, e donc d'infinit. L'art es pas datable, es.

Remesi Labrusse, istorian de l'art modèrn, lòrs de sa conferéncia titolada : « Perqué e coma l'art modèrn a inventat la Preïstòria », balhada al Pòl d'interpretacion de la Preïstòria a Las Àisias dins l'encastre de sa tematica Art e Sciéncia. Fòto copyright : Vincenç Lesbros

Coma un istorian de l'art nos pòt ajudar a compréner, mesurar, l'estrementida intima que fuguèt la descobèrta de la Preïstòria al sègle XIX^en ? En percaçar dins l'òbra de qualques artistes màgers l'expression d'aquel tresvirament prigond. Vaquí lo fruch de las recèrcas de Remesi Labrusse, istorian de l'art modèrn. Fuguèron l'objècte aqueste estiu a París d'una exposicion collectiva al Centre Pompidou titolada « Preïstòria, un enigma modèrn ». Son idèia maja : la modernitat a inventat la Preïstòria tant coma lo contrari. Manca de tèxtes escrits, avèm projectat nòstre biais de veire lo monde sus de las civilizacions engolidas, oblidadas, e a l'encòp « seriam pas uèi çò que sèm se la Preïstòria nos aviá pas transformats. »

Exposicion presentada en 2018 : « Un T. rex à Paris » - Jardin de las Plantas, Galariá de Mineralogia e de Geologia - Museum nacional d'Istòria Naturala. Fòto copyright : Sofia Cattoire

« Quò fai pas plan longtemps finalament qu'òm pronóncia sus Tèrra lo mot Preïstòria. Aquel apareis dins totas las lengas europèas al mitan del sègle XIX^en, d'en primièr gràcia a l'invencion de la paleontologia, extraordinària, poderosa, tresviranta d'un punt de vista scientific. » Progressivament, las esqueletas de creaturas desaparegudas emergisson, coma la del celèbre tiranosaure T. rex, long de mai de 12 mètres, presentat al Museum nacional d'Istòria Naturala en 2018, totjorn amb lo mème succès.

La disseccion realizada en 1758 per l'escalpraire Joan-Brancat Chastel, destinat a l'origina als estudiants de l'escòla de las Bèlas Arts d'Ais, constituís un ajust tardiu plaçat a l'entrada de la Galariá d'Anatomia comparada del Museum nacional d'Istòria naturala a París. Fòto copyright : Sofia Cattoire

En descobrissent totas aquelas espècias desaparegudas, l'òme va lèu èsser menat a se demandar se, el meteis, es pas una espècia que pòt potencialament desaparéisser. « Tre la debuta, l'estrambòrd ligat a aquela cavada del temps va anar junt amb una fòrma d'angoissa, de malenconiá » nòta lo cercaire. « Cal dire tot-parier que Jòrdi Cuvier en inventant la paleontologia a d'en primièr refusat d'i integrar l'òme. Çò que lo carcanhava aquí dedins èra d'assimilar l'umanitat a una espècia demest tant d'autras, que descobriá qu'avián existat e qu'existavan pus. »

Veirina consacrada als primats, dont nosautres, al còr de la Galariá d'Anatomia comparada del Museum nacional d'Istòria naturala de París. Aquela colleccion inestimabla testimònia l'istòria de las sciéncias naturalas e dels debats qu'an jalonat la compreension del viu. Fòto copyright : Sofia Cattoire

E se a la debuta l'òme es exclús de las reconstitucions evolutivas e comparativas reservadas a las solas espècias animalas, los nombrós fossils umans que seràn pauc a pauc desclavats l'oblijaràn a préner plaça als costats dels membres desapareguts de son linhatge, coma dins aquela veirina consacrada a l'evolucion dels primats presentada al còr de la Galariá d'Anatomia comparada del Museum nacional d'Istòria naturala a París.

Reproduccion de la fresca de la sala dels taures de la cauna de Las Caums al nivèl del balcon del segond estatge de la Galariá de Paleontologia del Museum nacional d'Istòria naturala de París. Fòto copyright : Sofia Cattoire

En s'estacant especificament a l'istòria del genre uman, los preïstorians que apareisson en mèma temps que lor disciplina, la Preïstòria, al mitan del sègle XIX^en, van s'esperforçar de recaptar dins un òrdre cronologic los bocins de esqueletas d'ominidats e los esplechs de pèira associats. Juscas a çò que l'art venga tot complicar. L'art de la Preïstòria va far cabussar lor vision d'un passat primitiu, salvatge, s'endralhant en linha drecha cap a nòstre formidable progrès industrial.

« Materials per l'Istòria de lÒme ». Objècts d'art mobilièr preïstorics descobèrts en Perigòrd, dins la val de Vesèra, entre 1863 e 1864. Plancha sortida dels « Reliquiae Aquitanicae » publicats en anglés par Édouard Lartet, Henry Christy e Thomas Ruppert a Londres, entre 1819 e 1911.

« La descobèrta d'aquela figuracion mimetica que balha la preséncia de la causa a travèrs un imatge – que siá un animal o un còs uman – balha l'impression d'un temps que a pas bolegat. Pièg, que se seriá d'una cèrta manièra revirat sus el-meteis, coma se èra estat una bocla puslèu qu'una linha ». E es dins qualquas òbras d'artistas modèrns màgers qu'aquel revirament serà perceptible. I a per els clarament un "avant e un aprèp". Remesi Labrusse apèva aquela teoria amb qualques exemples concrets.

Pau Cézanne (crocadís) e Antòni-Fortunat Marion (inscripcions) dobla pagina de carnet amb personatges, visatges caricaturats, estratificacions e notacions de tèrmes geologics, vèrs 1866-1867, mina de plomb sus papièr, París, musèu d'Orsay.

Dins las annadas 1860, Pau Cézanne, que a renonciat a pintrar de las composicions istoricas, trèva lo campèstre a l'entorn d'Ais e descobrís lo Mont Venturi, enrodat de carrièras industrialas de Bibémus. Son joine amic Antòni-Fortunat Marion, futur preïstorian, lo guida. Li ensenha la geologia, la paleontologia e l'antropologia amb de tèrmes que venon juste de veire lo jorn.

Traça e descriu per el sus un carnet las diferentas sisas geologicas pastadas de fossils que lor fan fàcia. Sus aquel mèma carnet, en drech, esbleugit, Pau Cézanne dessenha sul viu sos primièrs crocadís del Mont Venturi. Demorarà son subjècte de predileccion tota sa vita. Aquela vibracion de l'idèia de Preïstòria transformarà son òbra al mai prigond.

Pau Cézanne. La Montagne Sainte-Victoire, vue des carrières de Bibémus, 1898-1900, òli sus tela, Baltimore Museum of Art. Photography by Mitro Hood.

« A partir d'aquel moment, Cézanne s'arrestarà pas de magnificar aquel grand fòssil geologic qu'es lo Mont Venturi. Cèrca una sola causa dins lo fons, balhar lo sentiment d'aquela vibracion temporala, aquela vibracion del temps, que ressent intimament en l'observant. Son pas de grandas paraulas, es plan simple. »

Pau Cézanne, Dans la carrière de Bibémus, vèrs 1895, òli sus tèla, 79 x 63,5 cm, coll. part.

« Va representar lo mineral amb los mèmes mescladís de colors que lo vegetal. Va botar del vèrd dins la tèrra, del roge e de l'òcre dins los arbres e quitament dins lo cèl. Aquelas vibracions van fusionar d'una cèrta manièra, se raprochar, interagir las unas amb las autras. En gròs, per el, la Tèrra prend vita dins aquela idèia de Preïstòria. »

« Apparitions », goacha sus papièr de Joan Miró, datada del 29 d 'agost de 1935. (coll. particulara).

L'impacte de la descobèrta de la Preïstòria dins l'imaginari d'artistas modèrns màgers s'exprima un pauc mai tard, en 1935, dins aquela tèla del celèbre Catalan Joan Miró titolada « Apparitions ». Òm i reconeis una man positiva, bessona de las que fuguèron descobèrtas dins l'art de las caunas enfin acceptat e datat de mai de milanta ans. Aquela man parada cap als artistas del Paleolitic, aquel efièch miralh, los sarra de nosautres instantaneament. « L'emocion fàcia a una òbra d'art bandit, abolís la question del moment ont fuguèt creada » soslinha Remesi Labrusse.

Joseph Beuys « Comment on explique les images à un lièvre mort ». Performança a Dresde, 26 de novembre de 1965. Mèl, fuèlhas d'òr, lèbre mòrta. Accion de 3 oras.

Josèp Beuys, artista performer de l'Alemanha d'aprèp-guèrra, pòrta la promessa de garir lo pòple alemand del traumatisme de la Segonda Guèrra mondiala. Acomplís dins la galariá Schemla a Dresde lo 26 de novembre de 1965 una performança de tres oras a basa de mèl, de fuèlhas d'òr e de lèbre mòrta, titulada : « Coma òm explica dels imatges a una lèbre mòrta ».

Léo Frobénius « Abri de Mkoto » Rodesia del Sud, bocins « d'òmes e de bèstias, sietats d'un biais estranh » dins « L'art african » Cahiers d'art, París 1930. A drecha « Artistes de cirque » (acrobacia) per Josèp Beuys, vèrs 1954, gredon e pintura daurada. (coll. Helga e Walter Laub).

Inventa alaidonc un ritual chamanic religat a la cultura de la Preïstòria que s'es apropriat tre las annadas 1950 en far subretot dels dessenhs directament inspirats del relevats de Leo Frobenius, aventurièr e preïstorian de la debuta del sègle XX^en.

Alexandre Stolypine, dit Psychoze Nolimit, pintura d'aprèp Lascaux, 2016. París, catacombas.

Alexandre Stolypine, dit Psychoze Nolimit, realiza en 2016 una fresca de street-art dins las catacombas de París, inspirada de las frescas de la cauna preïstòrica de Las Caums que se tròba a Montinhac en Dordonha. D'aprèp Remesi Labrusse « Quand òm fai una pintura dins las catacombas, aquò's tanben per realizar una sòrta de ritual alentorn de fòrmas que an un caractèr de sacrat potencial, dins aquesta circonstància aicí, en omenatge a la cauna de Las Caums. »

Jiròni Mesnager pausa son celèbre òme blanc sus una reconstitucion de la fresca de la Sala dels Braus de Las Caums.

« L'enigma, aquò's quicòm davant que òm sosca. Es pas una meditacion d'òrdre sacrat, es puslèu d'òrdre pragmatic. Lo futur es tanben inconeissable parier coma lo passat, e laidonc, tot i es possible. Aquel poder de la Preïstòria de drubir dels possibles, es quicòm que, pensi, caracteriza plan fòr lo rapòrt dels artistas amb l'idèia de Preïstòria e explica nòstre desir de demorar estacats a aquel monde preïstoric. Me sembla qu'es mens dins la volontat d'elucidar, de resòlvre l'enigma, que dins lo fach d'anat querre en ela la promessa del possible que demòra nòstre gost, nòstra passion pel monde preïstoric » acaba Remesi Labrusse.

ART MODÈRN E PREÏSTÒRIA SONDATGE DE LAS IMPRESSIONS - CARROTATGE DE LAS EMOCIONS

ART MODÈRN E PREÏSTÒRIA
SONDATGE DE LAS IMPRESSIONS - CARROTATGE DE LAS EMOCIONS